Jongeren in de pubertijd worden met veel uitdagingen geconfronteerd op het gebied van gezondheid en veiligheid én nemen juist in deze periode relatief veel risico. Denk hierbij aan het bezorgen van dubieuze pakketjes, het doorsturen van naaktfoto’s of het omgaan met groepsdruk. Een bezoek aan een ‘belevingscentrum’ blijkt een effectief middel om jongeren al vóór deze periode te leren situaties beter in te schatten. Radboud-onderzoekers concluderen op basis van promotieonderzoek van Rob Bulterman, dat groep 8-leerlingen zich na zo’n bezoek meer bewust zijn van risico’s en zich ook daadwerkelijk gezonder en veiliger gedragen.
Het overdragen van kennis via alleen een les in de klas is vaak niet genoeg om risicovol gedrag te voorkomen. Door het te beleven blijft informatie beter hangen, blijkt uit eerder onderzoek. In de Risk Factory, een belevingscentrum in Venlo, beleven leerlingen realistische en interactieve scenario’s over gezondheids- en veiligheidsrisico’s. Door in een nagebootste omgeving mogelijk gevaarlijke situaties te ervaren leren ze hoe te handelen: van cybercriminaliteit tot de dode hoek en brandrisico’s.
Belevend leren
In onder andere Groot-Brittannië en Japan zijn dit soort belevingscentra al gangbaar in het onderwijs en de afgelopen jaren zijn ze ook in Nederland in opkomst. ‘Een belevingscentrum wordt door de doelgroep gezien als een leuke plek om te leren, maar of een bezoek daadwerkelijk leidt tot gedragsverandering was nog onduidelijk,’ zegt sociaal psycholoog Rob Holland, een van de teamleden van het promotieonderzoek. Aanleiding voor de Radboud-wetenschappers om het effect van belevend leren op gezondheids- en veiligheidsgedrag te onderzoeken. ‘Nu zagen we: deze levendige leerervaring maakt de kans groter dat ze in staat zijn de opgedane kennis toe te passen. Dit leidt tot minder risicovol gedrag, ook in andere situaties.’
Onderzoek: laat jij zomaar je gegevens achter?
Het onderzoek werd uitgevoerd in opdracht van de provincie Limburg. Leerlingen uit groep 8 van zestien basisscholen in Noord- en Midden-Limburg bezochten de Risk Factory. Enkele weken later kwam er een onderzoeker bij hen in de klas die vragenlijsten afnam en ze opdrachten liet uitvoeren waarin niet werd verwezen naar hun bezoek aan de Risk Factory. Hiermee kon gezondheids- en veiligheidsgedrag van de leerlingen getoetst worden. Het onderzoek was onder andere gericht op gedragingen rondom privacy, risicovolle verzoeken en gezondheid.
Zo leerden de kinderen in een onderdeel van de Risk Factory over privacy; dat je bij het aanmaken van een account beter niet méér persoonlijke gegevens kunt delen dan strikt noodzakelijk. In het latere onderzoek werd leerlingen ook gevraagd om informatie te delen. Sommige velden waren verplicht (met *), maar er waren ook niet verplichte velden, zoals leeftijd, telefoonnummer of profielfoto. ‘Hierin zagen we echt een groot verschil tussen de zestien klassen die in de Risk Factory zijn geweest en de overige dertien klassen die er niet zijn geweest,’ vertelt Holland. Van die laatste groep vulde 92% alle persoonlijke gegevens in, terwijl in de groepen die de Risk Factory bezocht hadden slechts 45% van de leerlingen alle velden invulde.
Ervaringsgericht leren werkt
‘De uitkomsten laten zien dat ervaringsgericht leren werkt,’ vervolgt de onderzoeker. ‘Dat is heel interessant voor scholen en andere instanties die kinderen iets willen bijbrengen over risico’s. Als je leerlingen vroeg laat ervaren wat ze kunnen doen in gevaarlijke situaties, voorkomt dat op latere leeftijd veel problemen.’
Literatuurverwijzing
Bulterman, R., Verwijmeren, T., Holland, Rob W. & Veling, H. (2025). Preventing risk by experiencing them: Effects on knowledge and behaviour. Behavioural Public Policy: pp. 1-20. https://doi.org/10.1017/bpp.2024.29